Thông tin khoa học “Phong trào Bình dân học vụ 1945 – Di sản lịch sử và thông điệp học tập suốt đời đối với cán bộ, đoàn viên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh”

Sáng ngày 29/8/2025, tại Hà Nội, Đoàn Thanh niên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức chương trình thông tin khoa học “Phong trào Bình dân học vụ 1945 – Di sản lịch sử và thông điệp học tập suốt đời đối với cán bộ, đoàn viên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh”. TS Nguyễn Thị Mai Chi, Giảng viên cao cấp Viện Lịch sử Đảng trực thuộc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh là báo cáo viên chương trình.

TS Nguyễn Thị Mai Chi báo cáo tại chương trình thông tin khoa học

Dự chương trình thông tin khoa học có đồng chí Đinh Trung Sơn, Phó Bí thư Đoàn Thanh niên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; các đồng chí Uỷ viên Ban Thường vụ, Uỷ viên Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; cùng đông đảo đoàn viên, thanh niên các cơ sở đoàn trực thuộc Đoàn Thanh niên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.

Báo cáo tại chương trình thông tin khoa học về chủ đề “Phong trào Bình dân học vụ 1945 – Di sản lịch sử và thông điệp học tập suốt đời đối với cán bộ, đoàn viên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh”, TS Nguyễn Thị Mai Chi giới thiệu khái quát về những kỷ nguyên của dân tộc Việt Nam từ khi có Đảng, gồm kỷ nguyên độc lập tự do, kỷ nguyên đổi mới phát triển và kỷ nguyên vươn mình.

Đi sâu phân tích phong trào bình dân học vụ năm 1945 do Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt lên bàn nghị sự cuộc họp đầu tiên của Chính phủ cách mạng lâm thời (ngày 3/9/1945), TS Nguyễn Thị Mai Chi cho biết, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công đã mở ra trang sử mới đối với lịch sử dân tộc - đất nước được độc lập, nhân dân được làm chủ. Tuy nhiên, sau Cách mạng Tháng Tám Việt Nam đứng trước nhiều khó khăn, thách thức, vận mệnh dân tộc ở thế “ngàn cân treo sợi tóc”, trong đó nổi lên ba thách thức lớn là “giặc đói”, “giặc dốt” và giặc ngoại xâm. 

Về “giặc dốt”, do thực dân Pháp thực hiện chính sách ngu dân, “hạn chế mở trường học, không muốn cho dân ta biết chữ” nên đã gây hậu quả hết sức nặng nề: “95% dân chúng Việt Nam không biết một thứ chữ gì. Riêng với phụ nữ, nạn mù chữ rất nặng nề với tỷ lệ 97,1% - 99,7%”; “Tính ra trong 100 người dân chỉ có 3 trẻ em từ 8 đến 16 tuổi được đi học, 2 người lớn biết chữ, còn 95 người mù chữ. Đó là chưa kể đến vùng thôn xóm hẻo lánh hay vùng đồng bào thiểu số, ở đó, tỷ số người thất học lên tới 100%”.

Quang cảnh chương trình thông tin khoa học

Việc thất học là một trở ngại lớn đối với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng cho rằng: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”. Vì thế, sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trương xây dựng nền giáo dục mới, trước hết là xóa nạn mù chữ cho người dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận định: “Dốt thì dại, dại thì hèn. Vì không chịu dại, không chịu hèn cho nên thanh toán nạn mù chữ là một trong những việc cấp bách và quan trọng của nhân dân các nước dân chủ mới”.

Ngày 8/9/1945, Chính phủ cách mạng lâm thời đã ban hành 3 sắc lệnh: Sắc lệnh 17/SL Lập ra Bình dân học vụ trên toàn cõi Việt Nam; Sắc lệnh 19/SL Lập cho nông dân và thợ thuyền những lớp học bình dân buổi tối; Sắc lệnh 20/SL Việc học chữ quốc ngữ là bắt buộc và không mất tiền. Hạn trong 1 năm, những người từ 8 tuổi trở lên phải biết đọc, biết viết.

Phong trào bình dân học vụ năm 1945 đã được toàn dân hưởng ứng. Chỉ sau 5 năm từ ngày Chính phủ ban hành 3 sắc lệnh nói trên, cả nước đã có 12,2 triệu người thoát khỏi nạn mù chữ cơ bản (tại thời điểm đó, dân số nước ta mới trên 20 triệu người), 10 tỉnh với 80 huyện, hơn 1.400 xã được công nhận đã thanh toán nạn mù chữ. Phong trào này đã cho thấy tầm nhìn chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Bởi 20 năm sau kể từ ngày phát động phong trào Bình dân học vụ năm 1945, ngày 8/9/1965 đã được UNESCO chính thức chọn làm ngày Quốc tế xoá nạn mù chữ để nâng cao tầm quan trọng của việc biết đọc, viết cũng như ý thức về sự phát triển cá nhân, cộng đồng trong vấn đề giáo dục.

Đại biểu tham dự trao đổi tại chương trình

TS Nguyễn Mai Chi khẳng định ý nghĩa lịch sử và giá trị to lớn của phong trào bình dân học vụ, từ phong trào bình dân học vụ năm 1945 và đến nay sau 80 năm là phong trào bình dân học vụ số, với thông điệp toàn dân học tập suốt đời để viết tiếp khát vọng Hồ Chí Minh trong thời đại mới, từ kỷ nguyên độc lập tự do cho dân tộc đến khát vọng hùng cường, sánh vai với các cường quốc năm châu.

Gửi gắm thông điệp học tập suốt đời đối với cán bộ, đoàn viên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, TS Nguyễn Mai Chi nhấn mạnh, từ phong trào học chữ ngày ấy, một hành trình giáo dục bền bỉ đã nối dài suốt 80 năm. Giáo dục Việt Nam hôm nay không chỉ là xoá mù, mà còn hướng đến một xã hội học tập suốt đời, công bằng, hiện đại và hội nhập. Trong kỷ nguyên số, ánh sáng tri thức tiếp tục soi đường cho tương lai và “học tập suốt đời” trở thành một quy luật sống; không chỉ giúp mỗi cá nhân nhận biết, thích nghi, không tụt hậu trước sự biến đổi từng ngày của thế giới hiện tại, làm giàu trí tuệ, hoàn thiện nhân cách, vượt qua khó khăn, thử thách để ngày càng tiến bộ và định vị bản thân trong xã hội hiện đại” (trích bài viết “Học tập suốt đời” của Tổng Bí thư Tô Lâm năm 2025).

Các đại biểu tham dự chụp ảnh lưu niệm

Tại chương trình, các đại biểu tham dự đã cùng Báo cáo viên thảo luận, làm rõ những ý nghĩa, giá trị di sản lịch sử của Phong trào Bình dân học vụ năm 1945 và thông điệp học tập suốt đời đối với cán bộ, đoàn viên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh hiện nay, khẳng định nỗ lực, quyết tâm học tập và học tập suốt đời của thanh niên trường Đảng để đóng góp thiết thực vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước phồn vinh, thịnh vượng trong kỷ nguyên mới./.

Đoàn Thanh niên