Cùng chủ trì có PGS,TS Hoàng Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý khoa học. Tham dự hội thảo có các nhà khoa học trong và ngoài Học viện.
Quang cảnh hội thảo
Hội thảo nhằm phân tích, làm rõ bối cảnh mới của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số quốc gia và các thách thức an ninh phi truyền thống; đánh giá toàn diện và hệ thống thực trạng phát triển khoa học công nghệ Việt Nam; đề xuất các đột phá chiến lược về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Phát biểu khai mạc và đề dẫn hội thảo, PGS,TS Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Học viện, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương nhấn mạnh: lịch sử khoa học nhân loại cho thấy, những bước ngoặt lớn của trí tuệ luôn khởi nguồn từ một câu hỏi đúng. Hàng triệu người từng nhìn thấy quả táo rơi, nhưng chính câu hỏi của Newton đã mở ra định luật vạn vật hấp dẫn. Ánh sáng tồn tại hàng tỷ năm, nhưng phải đến khi con người tự vấn “tốc độ của nó là bao nhiêu?”, nhân loại mới bước vào kỷ nguyên vật lý hiện đại. Máy móc chỉ thực sự bắt đầu tư duy kể từ khi Turing đặt câu hỏi: “Liệu máy có thể suy nghĩ?”. Và trí tuệ nhân tạo khởi sinh từ một băn khoăn tưởng chừng giản dị: “Có thể dạy một cỗ máy học như con người không?”.
Theo PGS,TS Nguyễn Mạnh Hùng, những ví dụ đó nhắc chúng ta rằng điểm xuất phát của mọi thành tựu vĩ đại không nằm ở câu trả lời, mà ở năng lực đặt câu hỏi. Một câu hỏi đúng có giá trị lớn hơn hàng nghìn câu trả lời; mở ra chân trời mới cho khám phá; thay đổi cách loài người nhìn nhận thế giới. Sự phát triển của những tập đoàn công nghệ hàng đầu như Apple, Facebook, Alibaba, SpaceX, Tesla, Nvidia… chính là minh chứng sống động cho sức mạnh của tư duy khơi mở và dám đặt vấn đề.
PGS,TS Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Học viện, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương phát biểu khai mạc và đề dẫn hội thảo
Tuy nhiên, đồng chí cũng thẳng thắn chỉ ra: trong thực tế, đặt câu hỏi đúng chưa bao giờ là điều dễ dàng. Xã hội thường khuyến khích việc tìm đáp án, trong khi điều quan trọng nhất lại là tìm ra vấn đề. Nhiều người quen giải quyết những bài toán được giao mà quên tự hỏi: “Bài toán này có thực sự cần thiết không?”, “Có đáng để giải không?”. Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo có thể phân tích hàng triệu dữ liệu trong tích tắc, mô phỏng vũ trụ, thiết kế thuốc, điều khiển phương tiện, thậm chí viết luận văn hay sáng tác nghệ thuật, nhân loại đứng trước một câu hỏi căn bản: con người sẽ cạnh tranh với AI bằng điều gì?
PGS,TS Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định: con người vẫn sở hữu những giá trị mà AI chưa thể có – trực giác, cảm xúc, sự bất toàn và khả năng sáng tạo. Trực giác không thể lập trình; cảm xúc không thể sao chép; sai lầm lại là tiền đề cho tiến bộ; và ước mơ là suối nguồn của sáng tạo. Khoa học chỉ trở nên nhân văn khi có cảm xúc dẫn đường, và con người chỉ trở nên khác biệt khi dám thử nghiệm điều chưa từng tồn tại.
Để Việt Nam bứt phá, PGS,TS Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng cần xây dựng một hệ sinh thái khuyến khích mạnh mẽ tinh thần đặt câu hỏi, đổi mới sáng tạo và chấp nhận thách thức: một nền giáo dục nuôi dưỡng trí tò mò hơn là học thuộc; một hệ thống nghiên cứu coi trọng sáng tạo hơn thủ tục; một chính sách bảo vệ người dám thử nghiệm; một xã hội tôn trọng sự khác biệt; một bộ máy biết trọng dụng nhân tài; và một nền kinh tế dùng tri thức – sáng tạo làm nguồn lực cốt lõi.
PGS,TS Hoàng Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý khoa học phát biểu tại hội thảo
Xuất phát từ tinh thần đó, PGS,TS Nguyễn Mạnh Hùng đề nghị hội thảo không chỉ dừng lại ở việc tìm lời giải cho những câu hỏi đã được đặt ra, mà quan trọng hơn là phải dám đối diện với những vấn đề lớn mang tính gợi mở tư duy, có khả năng chạm vào căn cốt của sự phát triển. Đó là những câu hỏi về vì sao một dân tộc thông minh, với hơn một trăm triệu dân, nhưng mức độ sáng tạo vẫn chưa tương xứng; vì sao học sinh học rất nhiều nhưng năng lực ứng dụng vào thực tiễn còn hạn chế; vì sao có những công trình khoa học được đánh giá rất cao nhưng không chuyển hóa thành sản phẩm phục vụ đời sống; vì sao chúng ta nói nhiều về đổi mới sáng tạo nhưng rất ít người dám thử nghiệm điều mới mẻ.
Đó cũng là những suy tư về khả năng mở ra các hướng đi mới cho những ngành công nghệ mới nổi; về việc làm thế nào để không rơi vào bẫy phụ thuộc công nghệ; và làm thế nào để sức mạnh của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự lan tỏa trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trở thành nguồn lực và động lực quan trọng nhất cho sự phát triển đất nước.
Đại biểu tham luận tại hội thảo
Đại biểu tham luận tại hội thảo
Đại biểu tham luận tại hội thảo
Tại hội thảo các tham luận của các nhà khoa học khẳng định, trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến sự chuyển dịch mạnh mẽ từ nền kinh tế truyền thống sang nền kinh tế tri thức, nơi trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, internet vạn vật và công nghệ sinh học đang định hình lại mọi mặt của đời sống xã hội, Việt Nam cần có những đột phá chiến lược để vượt lên mạnh mẽ; biến khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thành động lực cốt lõi cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững, bảo vệ an ninh quốc gia và củng cố nền tảng tư tưởng của Đảng. Các lĩnh vực cần ưu tiên đầu tư nghiên cứu và phát triển hiện tại là trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, an ninh mạng và kinh tế xanh.
Hội thảo “Phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong bối cảnh mới: Đột phá chiến lược trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa” là diễn đàn vừa có giá trị học thuật cao, vừa mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Kết quả của hội thảo hướng tới góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.