Hội thảo khoa học quốc gia “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”

Các đồng chí chủ trì hội thảo

GS,TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương và đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương dự và chủ trì hội thảo. Cùng chủ trì có đồng chí Nguyễn Hải Ninh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp; đồng chí Nguyễn Thanh Tịnh, Phó Bí thư thường trực Đảng ủy, Thứ trưởng Bộ Tư pháp. 

Tham dự Hội thảo gồm các đồng chí lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Bộ Tư pháp, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; đại diện lãnh đạo một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà quản lý và hoạt động thực tiễn.

Hội thảo được tổ chức nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc tiếp tục đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng những yêu cầu chuyển đổi mang tính cách mạng của đất nước sau 40 năm đổi mới, tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam tự hào, tự tin, tự chủ, tự lực, tự cường, tiến vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Việt Nam đã chuyển sang một hệ thống pháp luật mới, làm cơ sở cho việc xây dựng, hoàn thiện ba trụ cột của mô hình chủ nghĩa xã hội Việt Nam

Phát biểu đề dẫn hội thảo, GS,TS Nguyễn Xuân Thắng cho biết: Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật có ý nghĩa hết sức quan trọng trong tiến trình đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới đất nước. Trong 40 năm qua, từ hệ thống pháp luật mang nặng tư duy, đặc điểm của cơ chế kế hoạch hoá tập trung, bao cấp, khép kín, Việt Nam đã chuyển sang một hệ thống pháp luật mới, làm cơ sở cho việc xây dựng, hoàn thiện ba trụ cột của mô hình chủ nghĩa xã hội Việt Nam, đó là: nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng và nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. 

GS,TS Nguyễn Xuân Thắng phát biểu đề dẫn hội thảo

Thực hiện nhiều chủ trương, định hướng, các nghị quyết quan trọng của Đảng, công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật đã đạt được nhiều thành tựu to lớn. Hệ thống pháp luật được hoàn thiện một bước cơ bản, bao quát hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội, chất lượng pháp luật được nâng lên, phù hợp với chuẩn mực chung của thế giới và thực tiễn mới của Việt Nam, đảm bảo tính khả thi cao, đáp ứng yêu cầu của quá trình đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước. Vai trò, hiệu lực, hiệu quả của pháp luật và thực thi pháp luật ngày càng được chú trọng trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước và đời sống xã hội.

Tuy nhiên, theo đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, so với thực tiễn phát triển đất nước, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật vẫn còn một số bất cập, hạn chế. Trong đó, đáng lưu ý là tư duy về xây dựng pháp luật vẫn theo kiểu cũ, chủ yếu là “bổ sung, sửa đổi”, ít tập trung vào xây dựng mới. Một số chủ trương, định hướng lớn của Đảng chưa được thể chế hóa kịp thời, đầy đủ. Chất lượng pháp luật chưa cao, tính khả thi còn hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn, thậm chí một số luật vừa mới ban hành đã phải sửa đổi…. Việc nghiên cứu, ban hành chính sách, pháp luật điều chỉnh đối với những vấn đề mới phát sinh còn chậm nên chưa tạo được khung khổ pháp lý thúc đẩy phát triển, nhất là về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và các động lực tăng trưởng mới.

Đại biểu dự hội thảo

Nhấn mạnh những thay đổi mang tính thời đại của bối cảnh trong nước và quốc tế đặt ra những yêu cầu chưa từng có đối với công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, GS,TS Nguyễn Xuân Thắng cho biết, ngay từ năm 2025, các cấp, các ngành, các địa phương tập trung chỉ đạo, điều hành tăng trưởng GDP cả nước đạt ít nhất 8%, góp phần tạo nền tảng vững chắc để đạt tốc độ tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030. Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia làm nền tảng cho việc cơ cấu lại nền kinh tế, xác lập mô hình tăng trưởng mới. Cả hệ thống chính trị đang thực hiện quyết liệt cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy, bảo đảm tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả; xác định đột phá về thể chế là “đột phá của đột phá”, phải đi sớm, đi trước, mở đường cho phát triển, giải phóng mọi nguồn lực, nhất là nguồn trong nhân dân; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trên tinh thần “Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm, Trung ương, Chính phủ, Quốc hội giữ vai trò kiến tạo” và “tăng cường giám sát, kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc”.

Đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương phát biểu tại hội thảo.

Đổi mới tư duy, thực hiện những chuyển đổi mang tính cách mạng

Để thực hiện khát vọng vươn mình trong kỷ nguyên mới, để thực hiện được các chủ trương và quyết sách đột phá này, đòi hỏi chúng ta phải có quyết tâm và nỗ lực rất lớn, thật sự đổi mới tư duy, thực hiện những chuyển đổi mang tính cách mạng để không chỉ bắt kịp mà còn có khả năng vượt trước trong phát triển, GS,TS Nguyễn Xuân Thắng chia sẻ. 

Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp phát biểu tại hội thảo

Với hơn 80 tham luận và nhiều ý kiến phát biểu trực tiếp, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà hoạt động thực tiễn đã tập trung: (i) phân tích, nhận diện đầy đủ bối cảnh, các yêu cầu đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật để thúc đẩy phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; (ii) nhận diện đầy đủ nội hàm của đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; (iii) đánh giá mức độ đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật trong từng lĩnh vực của hệ thống pháp luật theo định hướng đã được xác định trong Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng và Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; (iv) đề xuất các giải pháp mang tính đột phá, cách thức thực hiện việc đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Phân tích, trao đổi sâu về vấn đề Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong xây dựng và thực thi pháp luật, các tham luận cho rằng phải bảo đảm nội dung của pháp luật đồng bộ, thống nhất, phù hợp với các chủ trương, định hướng của Đảng, trên nguyên tắc thể chế hoá, cụ thể hoá các nghị quyết của Đảng; phát huy vai trò của các tổ chức Đảng trong các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp nhằm bảo đảm sự thống nhất giữa đường lối chính trị và thực tiễn pháp lý; kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật, sớm phát hiện những bất cập, hạn chế để đề ra những quyết sách mang tính hành động, kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, cản trở, tập trung vào thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

PGS,TS Trương Hồ Hải, Viện trưởng Viện Nhà nước pháp luật, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tham luận tại hội thảo

Quang cảnh hội thảo

Về đổi mới tư duy về xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng những thay đổi mang tính thời đại, các tham luận cho rằng, cần Chuyển từ tư duy quản lý sang tư duy quản trị, phục vụ phát triển; từ tư duy bị động, phản ứng, tập trung vào xử lý vi phạm sang tư duy chủ động, tập trung vào những vấn đề mới rất cần có pháp luật kịp thời điều chỉnh; chấm dứt tình trạng “không quản được thì cấm”; giảm tư duy hành chính, tăng tư duy phục vụ người dân và doanh nghiệp, kiến tạo phát triển; xây dựng pháp luật phục vụ hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhanh và bền vững đất nước, vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển.

Luận bàn về đổi mới cách thức xây dựng và thi hành pháp luật, các chuyên gia, nhà khoa học cho rằng cần hoàn thiện cơ chế "một luật sửa nhiều luật" để kịp thời sửa đổi, khắc phục các quy định mâu thuẫn, chồng chéo trong hệ thống pháp luật. Dám thay thế, loại bỏ các luật không còn phù hợp thay vì chỉ “sửa đổi, bổ sung”, chú trọng xây dựng các luật mới với cách làm mới. Bảo đảm sự phối hợp hiệu quả, đồng bộ, kịp thời trong xây dựng chính sách, pháp luật giữa Quốc hội và Chính phủ, giữa các bộ, ngành và giữa Trung ương với địa phương. Đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), cơ sở dữ liệu lớn trong xây dựng và thi hành pháp luật….

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học cũng dành nhiều thời gian trao đổi, thảo luận về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của các cơ quan xây dựng và thi hành pháp luật bảo đảm tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả từ Trung ương đến địa phương; Đổi mới, phát triển nguồn nhân lực làm công tác xây dựng và thi hành pháp luật…

Các đại biểu chụp ảnh tại hội thảo