Tọa đàm "Nâng cao vị thế thương mại trong một thế giới đang thay đổi – Con đường dẫn đến tương lai thu nhập cao của Việt Nam"

GS,TS Nguyễn Xuân Thắng - Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương và bà Manuela V. Ferro - Phó Chủ tịch khu vực Đông Á - Thái Bình Dương, Ngân hàng Thế giới đồng chủ trì tọa đàm. 

GS,TS Nguyễn Xuân Thắng phát biểu tổng kết 

Dự tọa đàm, có PGS,TS Dương Trung Ý, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; TS. Nguyễn Hồng Sơn, Phó trưởng ban, Ban Kinh tế Trung ương; ông Đỗ Thành Trung, Thứ trưởng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư; và gần 150 đại biểu đến từ các bộ, ban ngành, tổ chức quốc tế, các viện nghiên cứu và khu vực tư nhân.

Những thành tựu trong hành trình phát triển của Việt Nam

Đề dẫn tọa đàm, PGS,TS Dương Trung Ý nêu rõ, Việt Nam đang ở một thời điểm quan trọng trong hành trình phát triển. Từ cuối những năm 1980, Việt Nam đã trải qua một quá trình chuyển đổi kinh tế và xã hội toàn diện và sâu sắc. Thông qua công cuộc cải cách Đổi mới, trong 40 năm qua, đất nước đã chuyển mình từ một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. 

Những thay đổi này đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Việt Nam nhanh chóng với tốc độ tăng trưởng GDP (theo giá cố định) trung bình hàng năm khoảng 6,5% trong suốt giai đoạn 1986-2023, thuộc hàng cao nhất trong khu vực. GDP bình quân đầu người thực tế tăng gần gấp 45 lần so với năm 1986 (96 USD), đạt khoảng 4.400 USD vào năm 2023. Việt Nam đã trở thành một quốc gia xuất khẩu hàng hóa lớn trong nhiều lĩnh vực như dệt may, da giầy, đồ gỗ, điện tử và nông sản. Với những phát triển vượt bậc này, Việt Nam được kỳ vọng sẽ trở thành nền kinh tế có thu nhập trung bình cao trước năm 2030.

PGS,TS Dương Trung Ý báo cáo đề dẫn tọa đàm

Cùng với tiến bộ kinh tế, quá trình chuyển đổi cũng giúp hàng triệu người thoát nghèo (tỷ lệ nghèo đa chiều giảm từ trên 60% vào cuối những năm 1980 xuống dưới 6% vào năm 2023), đồng thời mang lại những bước tiến xã hội tích cực. Tỷ lệ tiếp cận của người dân đối với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, giáo dục và bảo trợ xã hội ngày càng tăng; trình độ học vấn, độ tuổi trung bình theo đó cũng tăng (từ 65,5 năm 1993 lên 74,5 năm 2023), song song với đó việc mở rộng các dịch vụ xã hội, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân Việt Nam.

Tuy nhiên, theo PGS,TS Dương Trung Ý, thành công trong quá khứ không phải lúc nào cũng đảm bảo cho thành công trong tương lai. Hành trình phát triển của Việt Nam cũng có lẽ không là ngoại lệ. Vấn đề đặt ra tại thời điểm này là, hành trình phát triển của Việt Nam hướng tới tương lai thu nhập cao sẽ được định hình như thế nào trong hai thập kỷ tới. Làm sao để trong hành trình phát triển đó, Việt Nam không bị mắc kẹt trong cái gọi là “bẫy thu nhập trung bình”, thành công thực hiện mục tiêu và con đường phát triển mà Đảng và dân tộc đã lựa chọn?

Những xu hướng này cũng cho thấy, một tương lai thu nhập cao sẽ đòi hỏi những thay đổi có tính đột phá, hoặc thậm chí mang tính bước ngoặt trong cải cách chính sách và thể chế của Việt Nam trong những năm tới, bao gồm cả những thay đổi để đảm bảo hiệu quả thực thi chính sách, PGS,TS Dương Trung Ý nhấn mạnh. 

Bà Manuela V. Ferro, Phó Chủ tịch khu vực Đông Á-Thái Bình Dương, Ngân hàng Thế giới phát biểu tại tọa đàm

Chuyên gia WB chia sẻ kết quả báo cáo tại tọa đàm

Cần một chiến lược tổng thể thúc đẩy tăng trưởng và nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu

Tại tọa đàm, các chuyên gia Ngân hàng Thế giới đã trình bày những phát hiện chính từ báo cáo mới. Bà Manuela V. Ferro, Phó Chủ tịch khu vực Đông Á-Thái Bình Dương, Ngân hàng Thế giới cho biết: "Hội nhập thương mại toàn cầu đã mang lại những lợi ích đáng kể cho Việt Nam. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam cần tốc độ tăng trưởng cao hơn. Điều này đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện trong cải cách chính sách, nhằm chuyển đổi mô hình tăng trưởng và nắm bắt các cơ hội từ bối cảnh toàn cầu đang biến đổi...". Cũng theo các chuyên gia WB, mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu của Việt Nam hiện đang đối mặt với nhiều thách thức lớn: thiếu hụt nguồn nhân lực kỹ năng cao, sự liên kết yếu giữa doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, những điểm nghẽn về cơ sở hạ tầng, cùng vấn đề phát thải các-bon cao trong hoạt động sản xuất hàng xuất khẩu. 

Trên cơ sở thông tin chia sẻ từ báo cáo của WB, các đại biểu, nhà khoa học đã tập trung thảo luận, làm rõ những thay đổi, tác động đến quá trình phát triển của Việt Nam trong bối cảnh phát triển trong và ngoài nước, đồng thời chỉ ra những thách thức, cơ hội, kinh nghiệm của một số quốc gia trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế thu nhập trung bình lên trung bình cao. Các đại biểu cũng phân tích về tính tất yếu phải thay đổi mô hình mô hình tăng trưởng của Việt Nam; nhiều ý kiến nêu rõ những nhận diện về vị thế thương mại của Việt Nam hiện nay và các điều kiện tiên quyết để Việt Nam khẳng định vị thế thương mại cao hơn trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng. Các tham luận cũng cho rằng việc quản lý quá trình chuyển đổi này đặc biệt khó khăn trong bối cảnh hệ thống thương mại toàn cầu đang có những biến đổi sâu sắc, khi các yếu tố kinh tế, địa chính trị và công nghệ đang nhanh chóng định hình lại các dòng chảy thương mại và đầu tư quốc tế.

Các chuyên gia, nhà khoa học trao đổi, thảo luận tại tọa đàm

Để giải quyết thách thức này, các tham luận cho rằng cần một chiến lược tổng thể nhằm thúc đẩy tăng trưởng năng suất, thu hút đầu tư từ khu vực tư nhân và nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu. Các giải pháp chính sách trọng tâm bao gồm: đẩy mạnh hội nhập thương mại chiều sâu; tăng cường kết nối giữa doanh nghiệp trong nước với chuỗi giá trị toàn cầu; cấu trúc lại mô hình thương mại hướng tới giá trị gia tăng cao hơn, cũng như bền vững và thích ứng cao hơn, thúc đẩy các hoạt động sử dụng công nghệ cao và kỹ năng chuyên sâu để tạo giá trị gia tăng lớn, bao gồm cả lĩnh vực dịch vụ; chuyển đổi sang mô hình sản xuất carbon thấp; thúc đẩy tăng trưởng bền vững, chuyển đổi số và phát triển kinh tế xanh, xây dựng lực lượng lao động có tay nghề cao thông qua cải cách giáo dục đại học và dạy nghề, v.v.. 

Phát biểu tổng kết tọa đàm, GS,TS Nguyễn Xuân Thắng nhận định: Báo cáo Việt Nam 2045, nâng cao vị thế thương mại trong một thế giới đang thay đổi - Con đường dẫn đến tương lai thu nhập cao của Việt Nam, do chuyên gia của Ngân hàng Thế giới thực hiện, gửi đến Tọa đàm rất sát thực tiễn của Việt Nam trong mấy thập kỷ qua, là cứ liệu rất quan trọng góp phần để Việt Nam khai mở được những điểm nghẽn hiện nay trong vấn đề thương mại với thế giới; các chuyển đổi đề xuất ở trên đối với Việt Nam gắn với bối cảnh và diễn biến phức tạp của nền kinh tế toàn cầu, tạo ra nhiều thách thức cũng như nhiều cơ hội cho Việt Nam, đòi hỏi quyết tâm và nỗ lực lớn.

Đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương bày tỏ mong muốn được Ngân hàng Thế giới và các tổ chức quốc tế chia sẻ, hỗ trợ tích cực, cùng những thông điệp có giá trị của Tọa đàm hôm nay nhằm tiếp tục nghiên cứu, qua đó đóng góp vào quá trình xây dựng tư duy, tầm nhìn, định hướng chiến lược, những giải pháp trọng tâm, để Việt Nam thực hiện hóa khát vọng xây dựng đất nước hùng cường, thịnh vượng, văn minh, có vị thế xứng đáng trong cộng đồng quốc tế.

Đại biểu dự tọa đàm